ตอนนี้มีกลโกงทางการเงินมากมายที่ทำให้เราต้องสูญเสียเงินทอง แต่หนึ่งในกลโกงที่โด่งดัง เป็นที่นิยมทั้งในต่างประเทศหรือแม้แต่ในไทยก็คือ “แชร์ลูกโซ่” ที่มูลค่าความเสียหายมหาศาล เพราะอาศัยการสร้างเครือข่ายให้สมาชิกผู้เสียหายมาก ๆ ว่าแต่เรารู้จักแชร์ลูกโซ่มากน้อยขนาดไหน และมีสัญญาณอะไรบ้างที่เราควรระวัง ก่อนตกเป็นเหยื่อแชร์ลูกโซ่ วันนี้มูลาจะมาสรุปให้เพื่อน ๆ ได้ทำความเข้าใจกัน

แชร์ลูกโซ่คืออะไร

          อ้างอิงข้อมูลจากกรมสอบสอบสวนคดีพิเศษ แชร์ลูกโซ่ (Ponzi Scheme) คือการฉ้อโกงประชาชนที่หลอกให้เหยื่อสมัครเป็นสมาชิกร่วมลงทุนในธุรกิจที่คล้ายคลึงกับการขายตรง เน้นชักจูงให้มาเข้าร่วมลงทุนในธุรกิจที่ไม่มีอยู่จริง ไม่เน้นจำหน่ายสินค้าที่มีคุณภาพหรือสินค้าถูกกฎหมาย

          หากดูแชร์ลูกโซ่ที่เกิดขึ้นแล้วทั้งในไทยและต่างประเทศ รูปแบบธุรกิจอาจครอบคลุมมากว่ารูปแบบการขายตรง เช่น การหลอกให้ลงทุนซื้อสินค้าทางการเกษตร การหลอกให้ลงทุนในสินทรัพย์ดิจิตอลหรือสินทรัพย์ที่เราไม่มีความรู้มากนัก หรือแม้แต่หลอกเป็นองค์กรการกุศลที่อาจจ่ายผลตอบแทนให้ผู้บริจาคก็มี

หลักการของแชร์ลูกโซ่คืออะไร

          หลักการการทำงานของแชร์ลูกโซ่ คือ การให้มีสมาชิกเข้ามาลงทุนหรือซื้อสินค้าอย่างต่อเนื่อง และนำเงินลงทุนของนักลงทุนรายใหม่จ่ายเป็นผลตอบแทนให้แก่นักลงทุนรายเก่า โดยเงินลงทุนที่มิจฉาชีพอ้างว่าไปลงทุนทำธุรกิจนั้นก็จะถูกนำไปใช้เพื่อประโยชน์ของตัวเอง เพราะโมเดลธุรกิจที่ประชาสัมพันธ์ไว้ไม่มีอยู่จริง

          เมื่อมีผู้ลงทุนได้รับผลตอบแทน ก็เป็นการสร้างความน่าเชื่อถือให้กลโกงนี้ เป็นหลักฐานสร้างความเชื่อมั่นให้ผู้ที่กำลังตัดสินใจลงทุน หรือแม้แต่ทำให้นักลงทุนรายเดิมชักชวนเพื่อนหรือครอบครัวมาลงทุนทำธุรกิจดังกล่าวด้วยความปรารถนาดี อยากให้คนรอบข้างได้รับเงินลงทุนไม่ต่างจากตัวเอง

สัญญาณเตือนว่าสุ่มเสี่ยงต่อการเป็นแชร์ลูกโซ่

          สำนักงานคณะกรรมการกำกับหลักทรัพย์และตลาดหลักทรัพย์ (กลต) ระบุรูปแบบลักษณะของแชร์ลูกโซ่ว่ามักประกอบด้วย

1. จูงใจว่าให้ผลตอบแทนสูงในระยะเวลาอันสั้น หรือผลตอบแทนทำได้ง่ายมาก ๆ

เพราะเจ้าของแชร์ลูกโซ่รู้ดีว่า จุดอ่อนของเหยื่อนักลงทุน คือ ความต้องการ อยากได้ผลตอบแทนมาก ๆ สูงกว่าช่องทางการทำเงินอื่น ๆ  ดังนั้นแชร์ลูกโซ่จึงมักโฆษณาว่า ลงทุนแล้วจะได้ผลตอบแทนสูงกว่าปกติ เช่น 10% ต่อปี ซี่งสูงกว่าการฝากเงินในบัญชีเงินฝากมาก ๆ หรือทำให้เห็นว่าคนอื่นสามารถทำเงินได้ง่ายขนาดไหน จนมีทรัพย์สินและเงินสดมากมาย ดังนั้นก่อนจะลงทุนอะไร ผู้ลงทุนควรดูกว่าสิ่งที่โฆษณาเป็นไปได้จริงหรือไม่ คู่แข่งในตลาดหรือการลงทุนที่ใกล้เคียงกันสามารถเสนอผลตอบแทนในระดับเดียวกันได้หรือไม่ หรือดูว่าเราเข้าใจวิธีการทำเงินของธุรกิจนั้นจะทำเงินได้จริงอย่างที่กล่าวอ้างหรือไม่

1. การันตีผลตอบแทน

แชร์ลูกโซ่ยังรู้ดีกว่า ผู้ลงทุนต่างก็ต้องการผลตอบแทนที่แน่นอน ยิ่งเป็นธุรกิจที่ไม่คุ้นเคยด้วยแล้ว หากมีการการันตีผลตอบแทนยิ่งสามารถโน้มน้าวให้คนลงทุนได้โดยง่าย แต่ความจริงในโลกกการลงทุนก็คือ ไม่มีการลงทุนใดบนโลกที่สามารถการันตีผลตอบแทนได้ การลงทุนต่างก็มีความเสี่ยงทั้งนั้น หากเจอว่าการลงทุนหรือทำธุรกิจแบบใดแล้วมีการการันตีผลตอบแทน ไม่มีทางที่เราจะขาดทุนเลยนั้น ขอให้เราเอะใจในเรื่องนี้ และพยายามหาข้อมูลก่อนการลงทุนจริงทุกครั้ง

1. เร่งรัดให้ตัดสินใจ

นอกจากธุรกิจนั้นหรือการลงทุนนั้นจะดีมากมาย ผลตอบแทนแน่นอนแล้ว แชร์ลูกโซ่มักโน้มน้าวให้เหยื่อรีบลงทุน เพื่อรีบทำกำไร หรือยิ่งเข้าร่วมก่อน ยิ่งได้ผลประโยชน์ก่อน ทั้งนี้ก็เพื่อให้เหยื่อไม่มีเวลาในการพิจารณา ทำความเข้าใจรูปแบบธุรกิจหรือการลงทุนนั้น ๆ นั่นเอง เพราะฉะนั้น ไม่ว่าเราจะลงทุนในเรื่องอะไร ก็ไม่ต้องเกรงใจคนชักชวน ถ้าเราต้องการพิจารณาให้ถี่ถ้วนเสียก่อน

1. อ้างบุคคลที่มีชื่อเสียง หรืออ้างว่าใคร ๆ ก็ลงทุน

หลาย ๆ แชร์ลูกโซ่ที่ผ่านมา มีดารานักแสดงเข้าร่วม และสร้างความน่าเชื่อให้ธุรกิจและการลงทุนนั้น ๆ หรืออาจเป็นการอ้างตัวอย่างที่ประสบความสำเร็จ เช่น ได้บ้าน ได้รถ ได้ท่องเที่ยวต่างประเทศ หรือปลดหนี้หลักล้านได้ แต่เพียงเพราะมีผู้มีชื่อเสียง หรือมีตัวอย่างที่ประสบความสำเร็จ ไม่ได้หมายความว่าธุรกิจหรือการลงทุนนั้นมีความน่าเชื่อเสมอไปนั่นเอง แต่ข้อสำคัญคือ เราในฐานะผู้ลงทุนนั้นรู้จักและเข้าใจธุรกิจเหล่านั้นมากน้อยขนาดไหน และความสำเร็จที่กล่าวอ้างเป็นไปได้จริงหรือไม่ เป็นสิ่งที่เราควรคิดให้รอบคอบ

1. ธุรกิจจับต้องไม่ได้

หลาย ๆ แชร์ลูกโซ่อาศัยธุรกิจที่เข้าใจยาก หรือรูปแบบการลงทุนที่ไม่คุ้นเคย เช่น อ้างว่าเป็นการลงทุนในต่างประเทศ หรือเป็นการลงทุนในสินทรัพย์ที่กำลังมาแรงในกลุ่มคนรวย จนกระตุ้นให้เราเกิดความอยาก หากแต่ว่าเราจะกล้าลงเงินในเรื่องที่ไม่เข้าใจอย่างนั้นหรือ ขนาดเราเองยังไม่เข้าใจเลย แล้วเราจะเชื่อได้อย่างไรว่าเราจะได้ผลตอบแทนตามที่คนชักชวนกล่าวอ้าง

ทั้งหมดทั้งมวลนี้ ไม่ได้บอกให้เพื่อน ๆ ไม่ลงทุนหรือไม่ทำธุรกิจอะไรเลย เพราะเต็มไปด้วยความหวาดระแวง แต่หากเราหาเงินมาได้ด้วยความยากลำบาก ก็ไม่ควรเสี่ยงนำเงินของเราไปลงทุนหรือทำในสิ่งที่มันสุ่มเสี่ยง เว้นเสียแต่ว่าเราเข้าใจเรื่องเหล่านั้นดี ผลตอบแทนเป็นไปได้และเป็นเรื่องถูกกฎหมาย มูลาเชื่อว่าเพื่อน ๆ ทุกคนจะรู้ทันกลโกงทางเงินอย่างแชร์ลูกโซ่ได้เป็นอย่างดีนะ

ขอบคุณข้อมูลจาก

https://www.finnomena.com/editor/charles-ponzi-the-first-ponzi/

https://www.dsi.go.th/Files/Images/%E0%B9%81%E0%B8%9C%E0%B9%88%E0%B8%99%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%9A%E0%B9%81%E0%B8%8A%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%A5%E0%B8%B9%E0%B8%81%E0%B9%82%E0%B8%8B%E0%B9%88.pdf

https://www.sec.or.th/TH/Pages/SCAMCENTER-01-03.aspx

https://thematter.co/quick-bite/red-flags-of-ponzi-schemes/195287

https://thestandard.co/10-epic-ponzo-schemes/

บทความ: MULA Learning
รูปประกอบ: MULA Learning